Sant Eknath Information In Marathi: महाराष्ट्रातील धर्म-आधारित इतिहासात, संत एकनाथ हा एक विशिष्ट व्यक्तिमत्व आहे. संत एकनाथ हे अभंगवाणीतील अग्रगण्य अभंगकार आणि भाकवींच्या भारतीय संस्कृतीवर आधारित अध्ययनांचे असे गुरू आहेत ज्यांनी अनेक लोकांना उत्तेजित केले आणि त्यांच्या शांतता व विवेकावर जोर दिले.
हा लेख “संत एकनाथांची माहिती” हे त्यांच्या जीवनाबद्दल उपयोगी तथ्यांचे संग्रह आहे. हे जीवनसारांश त्यांच्या सद्गुरुच्या वाचनांचे सार आहे. हे लेख वाचून आपण एकनाथांचे जीवन आणि कार्य कसे एक सामान्य व्यक्तीच्या जीवनात आणण्यास मदत करू शकतो.
| नाव | संत एकनाथ महाराज |
| जन्म | इ.स १५३३ |
| जन्म ठिकाण | पैठण |
| आई | रुक्मिणी |
| वडील | सूर्यनारायण |
| मृत्यू | इ.स १५९९ |
| शिक्षक | जनार्दन स्वामी |
संत एकनाथ कोण होते? | Who was Sant Eknath?
संत एकनाथ म्हणजे महान आध्यात्मिक गुरु. त्यांचे जीवन आणि शिक्षण अतिशय महत्त्वाचे आहेत. त्यांचे जीवन धर्माच्या अध्ययनावर आधारित होते. त्यांच्या वाचनांनी धर्माच्या अध्ययनाची अत्यंत महत्त्वाची प्रतिस्पर्धा झाली होती.
संत एकनाथांच्या ग्रंथांचे अतिशय महत्त्व आहे. त्यांचे श्री द्यानेश्वरी अशा अधिक महत्त्वाचे ग्रंथांमध्ये आहे. त्यांचे ग्रंथ भारतीय संस्कृतीचे वर्णन करतात. संत एकनाथांच्या ग्रंथांनी उपयुक्त आणि आधुनिक जीवनास पर्याय जाणवतात.
एकनाथांची मुख्य उपलब्धी हा आहे कि त्यांनी धर्माच्या विविध विषयांवर अस्थायी भाषेत लिहिले होते. त्यांनी अनेक ग्रंथ आणि अधिकार लिहिले आहेत. संत एकनाथ अधिक उपलब्धी म्हणून आपल्या कविता आणि कृतींच्या माध्यमातून मानले जातात. त्यांचे कार्य धर्माची सेवा करणे आणि संस्कृतीचे प्रचार करणे होते.
संत एकनाथांचे जीवनावशेष पावसाळ्यात जी या जगातील सध्याच्या काळात अस्तित्वात आहेत. संत एकनाथ नावाचा उद्भव अशा परंपरांमुळे झाला होता कि ज्यांनी शंभूराज्य चाळुक्यांच्या काळात शक्यतोय त्यांनी संस्कृती आणि संप्रदायात विविध परिवर्तने केली होती. त्यांची विविध ग्रंथे आणि अभ्यासे धर्माचे अध्ययन आणि संस्कृतीचे विस्तार केले होते.
संत एकनाथ भारतीय संस्कृतीच्या वर्णनात अतिशय महत्त्वाचे आहे. त्यांचे कार्य आणि ग्रंथ संस्कृतीच्या विस्तारात येणारे अधिक महत्त्व दर्शवते. संत एकनाथांचे ग्रंथ शारदा स्क्रिप्टमध्ये लिहिले गेले होते ज्यातील अंतिम पाठ वेदांच्या पाठावर आधारित होते.
संत एकनाथ महाराजांची कथा | Sant Eknath Information In Marathi
संत एकनाथजींचा जन्म पैठण येथे विक्रम संवत १५९० च्या सुमारास झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव श्री सूर्यनारायण आणि आईचे नाव रुक्मिणी होते. त्यांचा जन्म होताच त्यांच्या वडिलांचा मृत्यू झाला आणि काही काळानंतर त्यांच्या आईचेही निधन झाले, म्हणून त्यांचे पालनपोषण त्यांचे आजोबा चक्रपाणी यांनी केले. एकनाथजी लहानपणापासूनच खूप हुशार होते. रामायण, पुराणे, महाभारत इत्यादींचे ज्ञान त्यांनी अल्पावधीतच आत्मसात केले. त्यांच्या गुरूंचे नाव श्री जनार्दन स्वामी होते. गुरूंच्या कृपेने त्यांना थोडे ध्यान करून भगवान दत्तात्रेयांचे दर्शन झाले. एकनाथजींनी पाहिले की श्रीगुरू दत्तात्रेय आहेत आणि श्री दत्तात्रेय हेच गुरु आहेत.
त्यानंतर त्यांच्या गुरुदेवांनी त्यांना श्रीकृष्णाच्या उपासनेची दीक्षा दिली आणि शुलभंजन पर्वतावर राहून तपश्चर्या करण्याची आज्ञा दिली. कठोर तपश्चर्या करून ते गुरुआश्रमात परतले. त्यानंतर गुरूंच्या आज्ञेने ते तीर्थयात्रेला निघाले. तीर्थयात्रा संपवून श्री एकनाथजी आपल्या जन्मस्थानी पैठणला परतले आणि आजी-आजोबा आणि गुरूंच्या आज्ञेने विधिवत गृहस्थाश्रमात प्रवेश केला. त्यांच्या पत्नीचे नाव गिरिजाबाई होते. ती अतिशय एकनिष्ठ आणि आदर्श गृहिणी होती.
श्री एकनाथजींचे गृहस्थ जीवन अत्यंत संयमी होते. रोज कथा-कीर्तन चालायचे. कथा-कीर्तनानंतर प्रत्येकजण आपापल्या जागेवर भोजन करत असे. अन्नदान आणि ज्ञानदान हे दोन्ही त्यांच्या ठिकाणी अखंड चालू असत. त्यांच्या कुटुंबावर देवाची कृपा सदैव वर्षाव होत असे, त्यामुळे उणीव असे काही नव्हते.
श्री एकनाथजी महाराज अनेक सद्गुणांनी भरलेले होते. त्याची क्षमा करण्याची भावना आश्चर्यकारक होती. तो गोदावरीत स्नानासाठी नियमित जात असे. वाटेत एक सराय होती, तिथे एक संन्यासी राहत होता. एकनाथजी आंघोळ करून परत आले की त्यांना धुवून काढायचे. या कारणामुळे त्याला रोज चार ते पाच वेळा आंघोळ करावी लागत होती. एके दिवशी त्याने दुष्टपणाची हद्द ओलांडली. त्यांनी एकनाथजींना एकशे आठ वेळा धुतले आणि एकनाथजींना एकशे आठ वेळा आंघोळ करावी लागली, पण एकनाथजींची शांतता तशीच राहिली.
शेवटी त्याला आपल्या कुकर्माचा पश्चात्ताप झाला आणि तो श्री एकनाथजींचा भक्त झाला. श्री एकनाथजींची भूतदयाही अद्भुत होती. एकदा ते प्रयागहून कानवडमध्ये गंगाजल भरून श्रीरामेश्वरला जात होते. वाटेत एक गाढव तहानलेल्या अवस्थेत दिसले, श्री एकनाथजींनी कंवर गंगेचे सर्व पाणी त्या गाढवाला दिले. त्याच्या साथीदारांच्या आक्षेपावर ते म्हणाले – “प्रत्येक कणात भगवान रामेश्वर वास करतात.” त्याने माझ्याकडे गाढवाच्या रूपात पाणी मागितले, म्हणून मी सर्व पाणी रामेश्वरजींना अर्पण केले. गाढवाने प्यालेले सर्व पाणी थेट रामेश्वरजींवर गेले.
श्री एकनाथजींच्या जीवनात अशा अनेक घटना घडल्या ज्यातून आपल्याला त्यांच्या दिव्य जीवनाची झलक पाहायला मिळते. आपल्या आदर्श गृहस्थ जीवनातून आणि शिकवणींद्वारे लोकांना आत्म-कल्याणाचा मार्ग अनुसरून श्री एकनाथजींनी विक्रमी संवत 1656 च्या चैत्र कृष्ण षष्ठीला आपल्या देह-लीला झाकल्या. श्रीमद भागवत अकराव्या स्कंधातील मराठी-टिक, रुक्मिणी-स्वयंवर, भावार्थ-रामायण इत्यादी त्यांच्या निर्मितीमध्ये प्रमुख आहेत.
संत एकनाथ आणि ज्ञानेश्वर | Sant Eknath and Sant Dnyaneshwar
ज्ञानदेवांच्या संदर्भात एकनाथांचे महत्व अनन्यसाधारण आहे. ‘ज्ञानाचा एका व नाम्याचा तुका’ ही उक्ती प्रसिद्ध आहे. संत ज्ञानदेवांचा काळ इ. स. १२७५ ते इ. स. १२९६ तर एकनाथांचा काळ इ. स. १५३३ ते इ. स. १५९९. वास्तविक दोघांच्या कालात जवळ जवळ २५० वर्षांचा फरक आहे.
एकनाथांचा जन्म देशस्थी ऋग्वेदी कुटुंबात झाला दक्षिण काशी म्हणून प्रसिद्ध असलेल्या पैठण क्षेत्री झाला. पैठणला दक्षिण काशी म्हणण्याचे कारण म्हणजे चार वेद, सहा शास्त्रे, अठरा पुराणे यांचा अभ्यास पैठण सोडून दक्षिणेत दुसरीकडे कोठे होत नव्हता. ह्यशुद्ध बीजापोटी । फळे रसाळ गोमटीह्ण हे जे तुकाराम महाराज म्हणतात ते यथार्थ आहे. संत भानुदास हे एकनाथांचे पणजोबा. भानुदासांची बरीच अभंगरचना उपलब्ध आहे. यांचे महत्वाचे कार्य म्हणजे कृष्णदेवरायाने नेलेली पंढरपूरच्या पांडुरंगाची मूर्ती पुन्हा पंढरपूरला आणून स्थापित करणे. तुंगभद्रेच्या काठी विजयनगर ऊर्फ अनागोंदी येथे कृष्णदेवराय राजा राज्य करत होता. विजयनगरच्या इतिहासात पराक्रमी, करारी, तेजस्वी, विद्यावंत व धर्मनिष्ठ असा दुसरा राजा झाला नाही. शके १४३० (इ. स. १५०८) ते शके १४५२ (इ. स. १५३०) हा याचा काळ.
हा राजा पंढरीस गेला असता तेथील वारकर्‍यांचा कीर्तन सोहळा, त्यांचे विठ्ठलावरील प्रेम पाहून भारावून गेला. ती विठ्ठलमूर्ती आपल्या राजधानीस नेण्याचे त्याने ठरवले. त्याप्रमाणे तो ती मूर्ती घेऊन गेला. तेथे त्याने देवाला सर्व भोग अर्पण केले. पण देवाला मात्र कडेकोट बंदोबस्तात ठेवले. इकडे पंढरपुरात देवळात देव नाही म्हणून सर्व वारकरी उदास झाले. आणि तिकडे भक्त नाहीत म्हणून पांडुरंगही उदास झाला. असंख्य भक्त नाराज झालेले पाहून भानुदासांनी त्यांना सांगितले की मी विठ्ठलास परत घेऊन येतो. तोपर्यंत तुम्ही येथेच नामघोष करत रहा.
भानुदास विजयनगरला गेले. देवाच्या शोधार्थ राजवाड्याजवळ गेले. तेव्हा तेथील कुलपे आपोआप गळून पडली व क्षणार्धात भानुदास विठ्ठलासमोर उभे राहिले. प्रेमाश्रूंनी त्यांनी विठ्ठलाच्या पायावर अभिषेक केला. देवाला म्हणाले
भक्त भागवत सकळ परुषले ।
शांतपणे ते तुझ्याशिवाय ढकलले.
रखुमाई जाळ्यातून उदास आली.
पुंडलिका गप्प कसा पडला?
भानुदास म्हणतो, ‘जाऊ द्या.
शब्दांचे ऋण देवांचे स्मरण करावे.
भानुदासांनी कळवळ्याने केलेली विनंती ऐकून देवालाही प्रेमाचा पाझर फुटला. देवाच्या गळ्यातला नवरत्नहार भानुदासांच्या हातात आला. हा महाप्रसाद मानून भानुदास राजवाड्याबाहेर पडले. सकाळी पुजार्‍यास देवाच्या गळ्यातील नवरत्नहार दिसला नाही. सगळीकडे शोधाशोध सुरू झाली. तेव्हा तुंगभद्रेच्या तीरी नि:शंकपणे गात नाचत असलेले भानुदास शिपायांच्या दृष्टीस पडले त्यांचाकडे नवरत्नहारही सापडला. तेव्हा क्रुद्ध झालेल्या राजाने शिपायांना त्यांना सुळावर चढवण्याची आज्ञा केली.
सुळापाशी नेताच भानुदास म्हणाले
भलतेसे पडो जडभरी । परी नांव न सांडी निर्धारीं ।
पतिव्रता जेंवी प्राणेश्वरी । भानुदास म्हणतो, हे विठोबा निश्चय कर.
भनुदासांची एकनिष्ठ भक्ती पाहून देवालाही पाझर फुटला. त्या सुळाचे तात्काळ एका वृक्षात रूपांतर झाले. भानुदास चोर नसून एक भगवद्भक्त आहे हे राजाला कळून आले. त्याने भनुदासांना विठ्ठलमूर्ती पंढरीस नेण्याची परवानगी दिली. भानुदास कार्तिकी एकादशीला विठ्ठलमूर्ती पंढरपुरास घेऊन आले. तेव्हा भक्तांनी देवाची रथातून मिरवणूक काढली. त्या दिवसाच्या स्मरणार्थ आजही पंढरपूरला कार्तिकी एकादशीला देवाची रथातून मिरवणूक काढली जाते.
अशा या थोर वैष्णवाच्या कुळात एकनाथांचा जन्म झाला होता. त्यामुळेच आपल्याला हरिभक्तीचा छंद लागला असे एकनाथ अभिमानाने सांगतात. एकनाथ महाराजांच्या जन्मवेळी मूळनक्षत्र होते. त्यामुळे नाथांचा जन्म झाल्यावर काही कालावधीतच त्यांच्या आई वडिलांचा मृत्यु झाला. तेव्हा नातवाच्या सांगोपनाची जबाबदारी त्यांच्या आजोबांवर आली. नाथांची बुद्धी तीव्र होती. उपनयन संस्कार झाल्यावर त्यांचे वेदाधयन सुरू झाले. सर्व लौकिक विद्याभ्यास संपादन करून झाला. पण तेवढ्याने त्यांचे समाधान होईना. एक दिवस शिवालयात एकटेच हरिगुण गात उदास बसले असता आकाशवाणी झाली की ह्यदेवगडावर जनार्दन स्वामींकडे जा.ह्ण
आकाशवाणी ऐकताच ते तडक देवगडास जाण्यास निघाले ते तिसरे दिवशी तेथे येऊन पोचले व गुरुचरणी आपला देह अर्पण केला. सहा वर्षे त्यांनी गुरूंची सेवा केली.
अविरत गुरुसेवा व साधना ह्यामुळे त्यांना प्रत्यक्ष दत्तांनी दर्शन दिले व ह्यहा भागवतावर अपूर्व ग्रंथ लिहीलह्ण असे दत्तांनी भाकित सांगितले. नंतरही नाथांची देवगिरीवर तपश्चर्या चालू होती. साधनापर्व पूर्ण झाल्यावर जनार्दन स्वामींनी त्यांना चतुश्लोकी भागवतावर टीका लिहिण्यास सांगितले.
चार श्लोकांमधे आदिनारायणांनी ब्रह्मदेवाला अध्यात्मरहस्य सांगितले आहे. ब्रह्मदेवाने नारदांना, नारदांनी व्यासांना, व व्यासांनी बारा स्कंधात त्याचा विस्तार करून शुकाला सांगितले. व तेच रहस्य शुकाने परीक्षितीला सांगितले. भागवत ग्रंथाचे बीज ह्या चतुश्लोकीत आहे. भागवताचे सार असे चार श्लोक भागवताच्या दुसर्‍या सर्गातील ९ व्या अध्यायात आलेले आहेत. त्या श्लोकांना चतुश्लोकी भागवत असे म्हणतात. परंतु त्या सर्व अध्यायावर नाथांनी आपले गुरु श्रीजनार्दन ह्यांच्या आज्ञेने १०३६ ओव्यांचा ग्रंथ लिहिला. तेच नाथांचे चतुश्लोकी भागवत.
नाथांनी लहान वयात लिहिलेला हा प्रथम ग्रंथ. १००० च्या आसपास याची ओवीसंख्या आहे. नाथांनीही पुष्कळ ग्रंथरचना केली आहे. एकनाथी भागवत ही भागवताच्या अकराव्या स्कंधावरील टीका, भावार्थ रामायण, रुक्मिणी स्वयंवर, हस्तामलक, शुकाष्टक, स्वात्मसुख, आनंद लहरी, चिरंजीवपद, गीतासार, त्याशिवाय पाच हजारांवर अभंग आहेत. ओवीसंख्या सुमारे ७५००० च्या आसपास होते.
नाथांचे महत्वाचे कार्य म्हणजे ज्ञानेश्वरीची शुद्ध प्रत तयार करणे. एके दिवशी त्यांचा घसा दुखू लागला. त्यावर औषधोपचार झाले. पण गुण येईना. तिसर्‍या दिवशी ज्ञानदेव त्यांच्या स्वप्नात आले. त्यांना म्हणाले, ह्यमाझ्या मानेस अजानवृक्षाच्या मुळीचा गळफास बसला आहे. तो तू स्वत: येथे येऊन काढ. म्हणजे तुझा घसा बरा होईल. म्हणून समुदाय बरोबर घेऊन कीर्तन करीत नाथ शके १५०५ मधे नाथ आळंदीस आले. याविषयी नाथांच अभंग प्रसिद्ध आहे.
श्रीज्ञानदेवें स्वप्नात आले.
आईला मजला सांगितले.
दिव्य प्रकाश: पुंज मदनाचा पुतळा.
तुम्ही फक्त परब्रह्माचेच बोलता.
अज्ञात झाडाच्या मुळाचा त्याच्या मानेला स्पर्श झाला.
येउनि आळंदी कधि वेगें ॥3॥
असे स्वप्न असती अलंकापुरी ।
मग नदी माझरी दिसली फाटक ।
एका जनार्दनीं त्याचें पूर्वीचें गुण पूर्ण केलें ।
श्रीगुरुंना ज्ञानाचा स्वामी भेटला.
स्वप्नातील दृष्टांतानुसार नाथ आळंदीस आले. आळंदीस सिद्धेश्वराचे स्थान प्राचीन होते. ते स्थान गर्द झाडीने वेढलेले होते. बरोबरच्या मंडळींना बाहेर बसवून नाथ समाधिस्थानाच्या शोधार्थ निघाले. दूरूनच त्यांना अजानवृक्ष दिसला. समाधीचे दार उघडून ते आत शिरले. तेथे त्यांना वज्रासन घालून बसलेले ज्ञानराज दिसले. त्यांचे दर्शन होताच एकनाथांनी त्यांच्या पायी दंडवत घातले. तीन अहोरात्र त्यांना ज्ञानराजांचा सहवास लाभला असे केशवांनी नाथचरित्रात लिहीले आहे. अजानवृक्षाची मुळी मस्तकाला लागल्याचे निमित्त करून ज्ञानदेवांनी नाथांना प्रत्यक्ष दर्शन दिले व ज्ञानेश्वरीचा लोकात प्रसार करण्यची आज्ञा केली. नाथ समाधीच्या बाहेर आल्यावर लोकांनी पूर्ववत समाधीस्थानावर दगड रचून टाकले.
पैठणला परतल्यावर नाथांनी ज्ञानेश्वरीच्या संशोधनाचे कार्य हाती घेतले. लोकांच्या व पाठकांच्या चुकीमुळे काही अशुद्ध व अबद्ध पाठ त्यात घुसडले गेलेले होते. ते त्यांनी काढून टाकले व ज्ञानेश्वरीची शुद्ध प्रत वाचकांच्या हाती दिली. नाथांना ज्ञानदेवांचे दर्शन शके १५०५ मधे ज्येष्ठात झाले व ज्ञानेश्वरी संशोधनाचे काम शके १५०६ मधे तारण नाम संवत्सरी संपले. ज्ञानेश्वरीच्या शेवटी त्यांनी हा ज्ञानेश्वरी शु्द्धिकरणाचा काळ नोंदवला आहे. तो ग्रंथ मूळचा अतिशय शुद्ध असून लोकांच्या पाठभेदामुळे अशुद्ध झाला होता तो संशोधित करून आपण ही प्रत तयार केली आहे असे त्यांनी सांगितले आहे.
आज आपण वाचतो ती एकनाथांनी तयार केलेली ज्ञानेश्वरीची शुद्ध प्रत. भाद्रपद वद्य षष्ठीला हे काम पूर्ण झाले. म्हणून तो दिवस ज्ञानेश्वरी जयंती म्हणून मानण्यात येतो.
ज्ञानदेवांच्या वाङ्मयाची छाप त्यांच्या लिखाणावर दिसून यते. ज्ञानदेवांचे तत्त्वज्ञान, माया, चिद्विलासवाद, गुरुभक्ती,
काही ओव्यांमधेही साम्य दिसून येते. ज्ञानेश्वरीशी साम्य दाखवणार्‍या अशा काही ओव्या पाहिल्यावर त्याची खात्री पटते.
हृदया हृदय एक जाले । ये हृदयीचे ते हृदयी घातले ।
यापरी न बोलता बोलें । पूर्णत्व दिधले प्रजापतीसी ॥७१४॥
जेवीं दीपे दीप लावला । तेथे न कळे वडील धाकुला ।
तेवी चिद्रुपें समत्वा आला । हरिरूप जाला प्रजापती ॥७२३॥
परिस लोहाचे करी सुवर्ण । परी लोहाचा परिस नव्हे जाण ।
श्रीजनार्दनाचे चरण मी पाषांडचि पूर्ण । तो मज परिस केला ॥७३९॥
जे जे श्रेष्ठ आचरती । ते ते कर्म इतर करिती ।
यालागी यमनियम प्रजापती । आचरे अनहंकृती लोकसंग्रहार्थ ॥७७९॥
चतुश्लोकी भागवताप्रमाणे एकनाथी भागवतातूनही आपल्याला अशी साम्यस्थळे दिसून येतात. त्यामुळेच ह्यज्ञानाचा एकाह्ण अशी उक्ती रूढ झाली आहे.
संत एकनाथांच्या उपदेशांच्या सात शिक्षणांची महत्त्वाची टोकी
संत एकनाथांनी सापडलेल्या उपदेशांच्या सात शिक्षणांमध्ये त्यांच्या जीवनाचे महत्त्वपूर्ण विचार आहेत. खंडात दिलेल्या सात शिक्षणांची माहिती खालीलप्रमाणे दिली गेली आहे:
- भक्तीपरायणता: भक्ती हीच देवतेची उपासना आहे. आपल्या जीवनात भक्तीपरायणता घालून आपण आपल्या मनाचे शांतता आणि आनंद मिळवू शकतो.
- सेवा: सेवेचे कार्य कसे करावे ह्याची विविध उपाये दिली आहेत. सेवेचा कार्य केल्याने आपण समाजात एक सक्रीय भाग बनू शकतो.
- साधना: साधनेचे माध्यमातून आपण आपल्या मनाला शांतता आणि आनंद मिळवायला साध्या करू शकतो. साधना हीच आत्मनिर्माणाची एक महत्त्वाची उपासना आहे.
- सत्यपरायणता: सत्याचे पालन करणे आणि सत्याची मर्यादा राखणे आपल्याला जीवनात स्थिरता देते.
- श्रद्धा: श्रद्धा हीच आपल्या निर्माणातील एक महत्त्वाची गुणवत्ता आहे. श्रद्धा असल्यास आपण आपल्या उद्धारातील अडचणींवर दुःखी होणार नाही.
- त्याग: स्वार्थाचे त्याग करून आपण आपल्या सामर्थ्याचे उपयोग सर्वांगीण लोकांच्या हिताच्या सर्वांगीण क्षेत्रावर करू शकतो.
- प्रेम: प्रेम आपल्या जीवनातील एक महत्त्वाचा भाग आहे. प्रेमाने आपण इतरांना आणि सर्वांना प्रेम करणे, आपल्याला आनंद आणि संतोष मिळवू शकते.
निष्कर्ष
मित्रांनो, या लेखात Sant Eknath Information In Marathi | संत एकनाथ महाराजांची माहिती संबंधित माहिती देण्यात आली आहे. मला आशा आहे की ही “Sant Eknath Information In Marathi ” तुम्हाला आवडेल. जर तुम्हाला हे “Sant Eknath Information In Marathi” “आवडले तर कृपया WhatsApp वर शेअर करा.
पुढे वाचा
- ज्येष्ठ निरुपणकार श्री. डॉ. नानासाहेब धर्माधिकारी यांची माहिती | Nanasaheb Dharmadhikari Information In Marathi
- प्रतापगड किल्ला माहिती मराठी | Pratapgad Fort Information in Marathi
- Shri Shiv Stuti Marathi | श्रीशिवस्तुति भगवान शिवाचे शक्तिशाली स्तोत्र
- समाज सुधारक राजश्री छत्रपती शाहू महाराज यांची माहित | Shahu Maharaj Information In Marathi
- एपीजे अब्दुल कलाम यांची माहिती | APJ Abdul Kalam Information In Marathi